Büyüyünce ne olacaksın? Geleceğini kontrol et!
Büyüyünce ne olacaksın? Geleceğini kontrol et | İnsanlara bir kaç yıl önceki sen ile şimdiki sen aynımı diye sorulduğunda, çoğu “Hayır” cevabını vermeye meyilli olacaklardır. Ancak gelecekte değişim için potansiyel görmekte çok fazla zorlanıyoruz. Gilbert ve çalışma arkadaşları bunu “tarihin sonu illüzyonu” olarak adlandırıyor. Eski benliğimizin şu anki halimizden açıkça farklı olduğuna dair farkındalık geliştirmek yerine şu an olduğumuz kişinin, kendimizin “gerçek” ve “tamamlanmış” versiyonu olduğunu ve gelecekteki benliğimizin temelde şu an olduğumuz kişiyle aynı olacağını düşünmeye meyilliyiz. Gilbert bu konuyu kısaca şöyle açıklıyor: “İnsanlar gelişmeye devam eden varlıklardır, tamamlandıklarını düşünme yanılgısına düşseler de…”
Büyüyünce ne olacaksın? Geleceğini kontrol et!
Kişiliğiniz, becerileriniz, beğendikleriniz ve beğenmedikleriniz değişim konusunda istekli olup olmadığınıza bakmadan zamanla değişir. 60 yıldan daha uzun bir süreye yayılmış ve yakın bir zamanda yayımlanan bir araştırma, katılımcıların neredeyse tamamının 60 yıl önce sahip olduğu kişilikten tamamen farklı kişiliklere büründüğüne ulaştı.
Değişim kaçınılmazdır ancak kontrolünüz dışında değildir. Aşağıda gelecekte olmak isteğiniz kişiye ulaşabilmeniz için üç strateji hazırladık:
Birinci Adım: Eski, Şimdiki ve Gelecek Benliklerinizi Ayırın
İnsanlar çoğunlukla şimdiki benliklerine aşırı önem vermeye meyillidir. Güncel kimliklerimize saplanıp kalmaya, şu an olduğumuz kişiyi “İçe dönük biriyim” veya “İnsanlarla aram iyi değildir” gibi oldukça tanımlayıcı terimlerle ifade etmeye eğilimliyiz. Bu etiketler, değişim ve büyüme açısından alanımızı kısıtlar ve Harvard’dan psikolog Dr. Ellen Langer’ın “mindlessness” olarak adlandırdığı bir durum yaratır.
Bir etiketi kabullendiğinizde alternatifleri görmeyi bırakırsınız. Langer’ın da açıkladığı gibi, “Bir şey kabul edilmiş bir gerçek olarak gösteriliyorsa düşünmek için alternatif yollar göz önüne bile alınmayacaktır. Örneğin insanlar karamsar hissettiğinde her zaman böyle olduklarına inanmaya yatkındır. Değişkenliğe bilinçli bir yaklaşım durumun böyle olmadığını ortaya koyar.”
Büyüyünce ne olacaksın? Kazandıklarını ölç!
Aslında geçmişte olduğunuz kişi değilsiniz. Bir şeyleri eskiden yaptığınız gibi yapmıyorsunuz. Bir zamanlar istediğiniz şeyleri artık istemiyorsunuz. Kendinize etiketler yapıştırmak ve bugün olduğunuz kişiye odaklanmak yerine eski halinizden şu anki halinize ne kadar geliştiğinizi ve değiştiğinizi fark edin.
Girişimci koç Daniel Sullivan’ın da açıkladığı gibi “Eksiklikleri değil kazanımları ölçmelisiniz.” Gelişiminizi haftalık, aylık veya üç aylık aralıklarla inceleyerek kısa süreli gelişiminizi görmek için bile kendinizi eğitebilirsiniz. Kendinize şunu sorun: Son 90 günde neler kazandım? Şimdiki ve eski benlikleriniz arasındaki farkı görmeye başladığınızda gelecekteki benliğinizi de farklı bir kişi olarak görmeniz olasılık dahiline girecektir.
İkinci Adım: Gelecekte Sahip Olmak İstediğiniz Benliği Hayal Edin
“Hayal gücü bilgiden daha önemlidir. Çünkü bilgi, şu anda bildiklerimiz ve anladıklarımızla sınırlıyken hayal gücü tüm dünyayı ve burada öğrenilecek ve anlaşılacak her şeyi kapsar.”
—Albert Einstein
Bugünü doğrudan kabullenmek, farklı bir gelecek hayal etmekten daha kolaydır. Ancak olmak istediğiniz kişiyi hayal etmeye zaman ayırmazsanız hayat karşınıza ne çıkarırsa ona dönüşürsünüz. Araştırmalar, gelecek benliğinizi şekillendirmek için “planlı ve kasıtlı çalışmalar” (deliberate practice) veya kendini belirli bir hedefe yönelik geliştirme becerisi gerektiğini gösteriyor. Gelişmek istediğiniz alana dair yönlendirici bir nokta olmadan etkin bir şekilde gelişemezsiniz. Süreci şekillendirmek için açık bir hedefiniz olması gerekir.
Örneğin, profesyonel bir yazar olmaya karar verdiğim zaman, sadece düşünmek yeterli olmayacaktı. Bu düşünceyi, “New York’taki en başarılı beş yayınevinden biriyle altı haneli bir kitap sözleşmesi yapmak” gibi somut bir sonuca dönüştürmem gerekiyordu. Sonrasındaysa bu hedefe ulaşmak için bu süreçte tersine mühendislik uyguladım. Belirli bir hedef edinmek doğru insanlara faydalı sorular sormama yardımcı oldu.
Pozitif psikoloji
Araştırmalar, bunlara ek olarak hem motivasyonun hem de umudun belirli, istenen bir sonuç ile başarabileceğinize inanmanın ve izleyeceğiniz yolun birleşiminden kaynaklandığını gösteriyor. Gelişmekte olan pozitif psikoloji alanı birçok varsayımı ters yüz etti ve insanların sadece geçmişlerinden etkilenmediğini, aslında kendi gelecek anlayışlarıyla yönlendirildiğini buldu. Psikologlar bu konsepti “öngörü” (prospection) olarak nitelendiriyor.
Büyüyünce ne olacaksın? Yaratıcı süreç
Peki gelecek benliğiniz kim? Bunun cevabını sadece siz bilebilirsiniz. Dr. Gilbert’ın da açıkladığı gibi, ilk adım gelecek benliğinizi hayal etmek. Gelecek benliğiniz keşfedilecek bir şey değil, olmaya karar verdiğiniz bir kişi.
Bu yaratıcı sürece başlamanın bir yolu da günlük tutmaktır. Kendinize şu soruları sorarak başlayın: Gelecek benliğime ulaşmaya dair gelişme kaydetmek için bugün yapabileceğim bir ila üç şey ne olur? Konfor alanınız şu an olduğunuz kişilikle belirlendiği için yaptığınız herhangi bir eylemin konfor alanınızın dışında olma ihtimali yüksektir. Ancak en başta hissettiğiniz rahatsızlık hissini bir kenara bırakabilirseniz psikolojik anlamda daha esnek olursunuz ve zamanla olmak istediğiniz kişiye bürünürsünüz.
Üçüncü Adım: Kimliğinize Dair Anlatınızı Değiştirin
Kimlik, kişilikten çok daha güçlü bir olgudur. Kimlik zamanla kişiliğinize dönüşen davranışları tetikler. İstikrarlı tepkilerinizin ve davranışlarınızın toplamı olan kişiliğiniz, yalnızca kimliğinizin bir yan ürünüdür.
Kimlik anlatınız, kendinizle ilgili anlattığınız hikayedir: Geçmiş, bugün ve gelecek. Kimliğiniz yalnızca geçmişinize ve bugüne takılıp kaldıysa bu sabit düşünce yapısı kişiliği kalıcı hale getirebilir. Ancak bugünkü benliğinize sabitlenmektense gelecek benliğinizi düşünmeye odaklanırsanız kimlik anlatınızı değiştirmeniz mümkün olur.
Bu, yalnızca içinizden düşünmek zorunda olduğunuz bir şey değildir. Kim olmak istediğinizi çevrenizdekilere anlatın! Bu “gerçekleşene kadar öyleymiş gibi yapmak” değildir, daha çok gelecek benliğinizin aslında bugün olduğunuz kişiden farklı bir kişi olduğunu dürüstçe ve alçak gönüllülükle kabul etmekle ilgilidir. Henüz gelecek benliğiniz değilsiniz ancak gidişatınız o yöne doğru ilerliyor.
Büyüyünce ne olacaksın? Ben buyum!
Elbette bunu yapmak cesaret ister. “Ben buyum” demek çok daha kolaydır. Herkese açık bir şekilde “Ben bu olmak istiyorum” demek, başarılı olacağınızın teminatı olmadığı için risk taşır. Ancak aynı zamanda olmak istediğiniz kişiye yoğunlaşmanız için benimseyebileceğiniz tek yoldur.
İnsanlara kim olmak istediğinizi söylemek oldukça güçlüdür çünkü davranışlarınızı yeni hikayenizle uyumlu bir hale getirmeye mecbur bırakır. Kimlik anlatınız geçmişinizle bağlantılıysa davranışlarınızı geçmişiniz belirler. Ancak bilinçli bir şekilde gelecek benliğinizin kim olacağına karar verirseniz ve bu hayali başkalarıyla paylaşma cesaretini bulursanız gelecekte olmak istediğiniz benliğe dönüşmek için aktif bir şekilde imkan yaratırsınız.
Kişiliği ne belirler?
Dr. Carol Dweck bugünle değil, olmak istediğiniz kişiyle tanımlanmanın öneminden bahsetti. Hepimiz sürekli olarak bir dönüşüm evresindeyiz. Bu yüzden geçmişinizin değil, olmak istediğiniz gelecek benliğinizin bugünkü davranışlarınızı şekillendirmesine izin verin.
Davranışlarınız size olduğunuzu düşündüğünüz tür bir kişi olarak geri döner, kimliğinizi sağlamlaştırır ve nihayetinde kişiliğinize dönüşür. Kişiliğiniz davranışlarınızı belirlemez, tam tersine kişiliğinizi oluşturan şey davranışlarınızdır.
Büyüyünce ne olacaksın? Kim olmak istiyorsun?
Peki o zaman kim olmak istiyorsunuz? İnsanlara anlatmaya başlayın.
Eski haliniz yerine gelecek benliğiniz gibi davranmaya başlayın. Belirsizliği ve değişimi kucaklayın. Öğrenmeyi ve başarısızlığı kucaklayın. Asla “şimdi” ile tanımlanmayın. Planlı ve kasıtlı çalışmalar yapın, bu sayede zamanla kendi oluşturduğunuz devamlı evrilen hikayedeki kişiye doğru gelişim göstereceksiniz. Harekete geçin ve gelecek kimliğinizi oluşturmaya yatırım yapın.
En çok olmak istediğiniz versiyonunuza bu şekilde ulaşabilirsiniz.
