İnternet Yalan mı? Yoksa Biz mi Yalancıyız? Dijital Yalan Testi!
İnternet Yalan mı? Yoksa Biz mi Yalancıyız? Dijital Yalan Testi | Şimdi düşünün! Bir tablet aldınız ve düşürdünüz! Şarj giriş soketi yamuldu veya deforme oldu. Ve doğal olarak ürünü değiştirme talebinde bulunuyorsunuz ve otomatik robot sistem ürünün kırık mı teslim edildiğini yoksa sizin hatanız sebebiyle mi kırıldığını soruyor. Ne yanıt verirdiniz?
İnternet Yalan mı? Yoksa Biz mi Yalancıyız? Dijital Yalan Testi!
Sahtekarlık yeni bir olgu değil. Ancak, sohbet robotları, çevrimiçi formlar ve diğer dijital ara yüzler gibi müşteri hizmetleri uygulamaları daha geniş bir yelpazede kullanılarak yaygınlaşırken, gerçekle oynayarak para kazanmak hiç olmadığı kadar kolaylaştı. Şirketler otomatik araçlardan faydalanmaya devam ederken müşterilerini dürüst olmaya nasıl teşvik edebilir?
Bu soruya yanıt aramak için ortak yazarlarımla beraber, örtülü gözlem yöntemiyle iki basit deney yürüttük. İlk önce, bir araştırmacı her katılımcıdan bir madeni parayla 10 kere yazı tura atmasını istedi ve sonuca göre para ödülü alacağını söyledi. Bir grup katılımcıdan yazı tura sonuçlarını araştırmacıya videolu arama veya yazılı mesajla bildirmelerini istedik. Diğer bir grupsa sonuçları çevrimiçi forma girdi veya sesli sohbet robotuna bildirdi. Katılımcılar yazı tura atarken yalnızdı, yani birey olarak yalan söyleyip söylemediklerini anlamanın bir yolu yoktu. Ancak, yazı turaların yüzde 50’sinin başarılı olması gerektiği için grup olarak yalan oranını tespit edebildik.
Dijital yalan testi!
Ne bulduk? Ortalama olarak, katılımcılar bir insanla konuştuklarında yazı turaların yüzde 54,5’inin başarılı olduğunu bildirdiler ve bu da yüzde 9’luk bir yalan oranına denk düştü. Diğer taraftan, bir makineyle etkileşim içinde olunca yalan oranı yüzde 22’ydi. Diğer bir deyişle, bir miktar yalan her türlü beklenti dahilinde olsa da katılımcılar dijital bir sistemle konuştuklarında, bir insanla konuşmalarına kıyasla iki kat daha fazla yalan söylediler.
Bir sonraki takip araştırmasında, bu etkiye sebep olan psikolojik mekanizmanın katılımcıların kişisel itibarlarını önemseme düzeyi olduğunu bulduk. Katılımcılara araştırmacıların onları nasıl gördüğünü ölçmek için oluşturduğumuz sorular sorduk. Yazı tura sonuçlarını bir makineye bildiren katılımcıların, sonuçlarını araştırmacıya bildiren katılımcılara kıyasla araştırmacıya çok daha az yakın hissettiğini ve dolayısıyla kişisel itibarlarını çok daha az önemsediklerini bulduk.
İnternet Yalan mı? Robotu kandırmak!
Bunun üzerine dijital sistemi insana daha benzer hale getirirsek (sisteme insan sesi eklersek), katılımcıların sistemi insansı algılayacaklarını ve dolayısıyla kişisel itibarlarını korumayı daha çok önemseyip daha az yalan söyleyebileceklerini düşündük. Ancak, yine de insanların aynı derecede yalan söylediklerini bulduk. Bu demek oluyor ki insanlar bir makineyle etkileşim içinde olduklarını bildiklerinde, makineye insan özellikleri kazandırmak fark yaratmıyor.
Tabii ki gelecekteki ilerlemelerle gerçekçi bir şekilde insana benzeyen yapay zeka sistemleri oluşturulması bu stratejiyi etkili kılabilir. Ancak şu anda dijital araçların yalan söylemeyi yaygınlaştırdığı açık ve bunun belirli ve kolay bir çözümü yok.
İyi haber şu ki ikinci deneyimizde şirketlerin bu sorunu ele almalarına yardımcı olacak bir strateji belirledik: Sahtekarlığı ortadan kaldırmak mümkün olmasa da kimin daha büyük olasılıkla bir robota yalan söyleyeceğini öngörmek ve bu kişileri insanların olduğu bir iletişim kanalına yönlendirmek mümkün.
Sanal ve Yalan Dünya!
Bu deneyde öncelikle katılımcıların genel yalan söyleme eğilimini ölçmek için 10 kere yazı tura atmalarını ve sonuçları çevrimiçi bir forma girmelerini istedik. Ardından katılımcıları “muhtemel yalancılar” ve “muhtemel dürüstler” olarak ikiye ayırdık. Deneyin bir sonraki bölümünde, yazı tura sonuçlarını bildirmek için bir insanı mı yoksa çevrimiçi bir formu mu tercih edeceklerini sorduk.
Katılımcıların yaklaşık yarısı bir insanı, yarısıysa çevrimiçi bir formu tercih etti. Daha yakından incelediğimizde, muhtemel yalancıların çevrimiçi formu anlamlı ölçüde daha fazla tercih ettiğini, muhtemel dürüstlerinse bir insanı tercih ettiklerini bulduk. Demek ki yalan söylemeyi planlayan insanlar, bir makineye değil, bir insana yalan söyleyecekleri durumlardan kaçınmaya çalışıyorlar. Bunun sebebi muhtemelen, bir insana yalan söylemenin psikolojik olarak daha rahatsız edici olacağıyla ilgili bilinçli veya bilinçaltı farkındalık.
İnternet Yalan mı? Yalan testi yapan Robot!
Dolayısıyla, yalan söylemeye meyilli insanların dijital iletişim kanallarını tercih etmesi daha olası olduğuna göre, bu bilgi sahtekarlığı daha iyi tespit edip azaltmak için işe yarayan bir yol sunabilir. Özel olarak, tüketicilerin insan yerine sanal iletişim kanallarını tercih edip etmedikleriyle ilgili veri toplamak, şirketlerin yalan söylemeye meyilli kullanıcıları belirlemekle ilgili mevcut çabalarına destek olabilir ve sahtekarlık tespiti kaynaklarını daha etkin bir şekilde odaklamalarını sağlayabilir.
Tüketiciler elbette şirketlerin ne yaptığını çözüp gerçek bir asistanla görüşmeyi seçerek sistemi oyuna getirmeye çalışabilir. Böylece yüksek yalan riskli olarak etiketlenmekten kaçınabilirler. Ancak yine de bu bir kazan-kazan durumudur. Çünkü araştırmamıza göre, bir insanla konuştuklarında doğru söylemeleri çok daha olası.
İnternet Yalan mı? Dijital dürüstlük
Özetle, dijital sahtekarlığı tamamen ortadan kaldırmak mümkün değil. Sonuçta bir robota yalan söylemek, bir insanın yüzüne karşı yalan söylemek kadar kötü hissettirmez. İnsanlar itibarlarını korumaya programlanmışlardır ve makineler temelde insanların yol açtığı itibar tehdidini barındırmaz. Ancak, kurumlar insanları daha az veya daha çok yalan söylemeye iten psikolojik nedenleri daha iyi anladığında bu tür sahtekarlık vakalarını saptayan sistemler inşa edebilir ve ideal olarak insanları daha dürüst olmaya zorlayabilir.
