GDO Nedir? Faydalı mı Zararlı mı?
GDO Nedir? Faydalı mı Zararlı mı | GENETIĞI DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR (GDO) “Genetik Modifiye Organizmalar” konusu henüz bilimsel platformlarda tartışılmakta olduğundan bu konuda net olarak olumlu yada olumsuz görüş bildirmenin doğru olduğunu düşünmüyoruz. Bu konuda derinlemesine bir bilgilendirmeden ziyade konu hakkında konuşulan ve yazılan bazı bilgileri aşağıda size aktararak en azından bir fikir edinilmesini sağlamaya gayret edeceğiz.
GDO Nedir? Faydalı mı Zararlı mı?
Teknolojinin insanlık yararına ve menfaatine kullanılması gerektiği düşüncesinden hareketle, olumsuz etkileri dikkate almadan yalnızca ticari kaygılarla bu çeşit genetiği değiştirilmiş organizmaların tarımda kullanılması yanlış olduğu ifade olunmaktadır.
Biyoteknolojik uygulamalar 1800’lü yıllarda insanların ekmeği mayalandırmak ve şarap fermantasyonu için mayaları kullanmalarıyla başlamıştır. Dünya Sağlık Örgütü 2050 yılında Dünya nüfsunun 2 katma çıkarak 9 milyar olacağını hesaplamaktadır.
Bu düşünceden hareket ederek, bu konuyu savunanlar basitçe, bu teknolojinin ürün kayıplarını azaltan ve çiftlik alanlarını koruyarak ürün miktarımı arttıran… Böylece dünyanın artan nüfusunun besin ihtiyacını karşılayabilecek ümit verici ve ileri bir yöntem olarak ifade etmektedirler.
Gıda ve Teknoloji!
Bu teknolojinin, çiftlik hayvanlarının melezlenmesinde, besinlerin işlenmesinde kullanılan mikrobiyolojik öğelerin üretilmesinde ve insan tıbbında kullanılması konularında çalışmalar yoğun olarak devam etmektedir.
Konu üzerinde çalışma yapanlar, Genetik değişiminin; tıp, tarım ve besin için büyük bir güç olabileceği ifade etmekte, besin üretiminde uzun dönemde özellikle üçüncü dünya ülkelerinde olmak üzere tüm dünyada açlığın ortadan kaldırılmasında güçlü etkileri olabileceği dile getirmektedirler.
Genetiksel değişim uygulamalarında; benzer olmayan organizmalar arasından tek veya daha fazla geni yalıtarak, kesip, birleştirip ve aktarıp yeni gen bileşimleri oluşturarak, genetik olarak değiştirilmiş yani “transgenik” ürünler, virüsler, bakteriler, hayvanlar ve bitkilerden genler geliştirilmektedir.
GDO Nedir? Genetik meyveler, kutup domatesi
Örneğin; kutuplarda yaşayan bir tür balıktan izole edilen anti-freeze geni domates ve çilek gibi bitkilere aktarılarak soğuğa dirençli GD domatesler ve çilekler yetiştirilmektedir. Dünyanın artan nüfusunu doyurmak için, gen mühendisliği teknolojisi kullanılarak hastalığa bağışıklı tarım bitkileri ve hayvanlar, besin değeri yüksek yiyecekler üretilmesi planlanıyor. Ayrıca kendi pestisitlerini üretebilen, herbisitlere bağışıklığı olan, marjinal topraklarda ve iklim koşullarında yetişebilen, daha fazla ürün verebilen mahsul elde edilebileceği düşünülmektedir.
Genetik mühendisliğinin kullanılması taraftarı olanlar, genetetik mühendisliğinin gelecek yüzyılın bilimi olacağı öne sürmektedirler. Yalnız, GD organizmalarla yapılan islah çalışmalarında çok çeşitli organizma ve genler işin içinde olduğu için, su anda zararsız da olsa GD organizmaların üretimde kullanılması, çevreye salınması ve tüketilmesi gibi aşamalarda sıkı bir risk değerlendirilmesi çalışmalarının yapılmasının çok önemli olduğu vurgulanmaktadır.
Riskler var mı?
Canlılara aktarılan yeni özellikler bu canlıların, özellikle bitkilerin, salıverildikleri çevrede bitkisel ekosistemin bozulmasına, doğal türlerde genetik çeşitliliğin kaybına, ekosistemdeki tür dağılımının ve dengenin bozularak genetik kaynaklan oluşturan yabani türlerin doğal değişimlerinde sapmalara sebep olabileceği, transgenik ürünlerden olabilecek bir gen deviasyonu yabani türlerin de aynı özelliğe sahip olmalarına neden olabileceği ifade olunmaktadır.
GDO Nedir? GD’li Yiyeceklerin Zararları!
Temel doğası değiştirilen yiyeceğin, uzun süreli testler olmadan güvenli olup olmadığı anlamak her zaman mümkün olmayabilir. Örneğin; uzun raf ömrü olsun diye genetiği değiştirilen bir domates hasat zamanı çabuk çürüyebilir veya hasadın 6-8 hafta sonrasında bile görüntüsü güzel olabilir ama tadı ve besin değeri azalmış olabilir.
Transgenik ürünlerden olabilecek bir gen kaçışı yabani türlerin de aynı özelliğe sahip olmalarına neden olabilir. Bu durumda doğal değişim ve dolayısıyla gen kaynakları geri dönülmesi zor bir tahribatla karşı karşıya kalınabilir.
Aktarılan yeni özelliklerden veya kullanılan teknolojide taşıyıcı olan veya değiştirilerek çevreye bırakılan mikroorganizmaların toprak mikroorganizma yapısına etkileri konusunda da endişeler duyulmaktadır. Eğer geliştirilen mikroorganizmalar ortama hakim olurlarsa, doğal ortamı bozma riski doğabilecektir.
Allerji ve Toksisite
En önemli potansiyel sağlık riski, yeni toksik ve alerjik maddelerin oluşumudur. Örneğin; Brezilya cevizi geni taşıyan fasulye alerjiktir. Bu somut bir kanıt olarak değerlendirilebilir. Son çalışmalar, bitkilerden kaynaklanan alerjinin, zararlı böcek ve hastalıklara karşı savunmada yer alan proteinlere bağı olduğunu göstermektedir.
Bununla beraber GD besinlerin de içinde bulunduğu yeni besinler alerjiye neden olacak şekilde diyete eklenmemelidir. Bu nedenle yeni proteine karşı alerjinin belirlenmesi, deneysel testler ve ürün piyasaya sunulduktan sonra izleme çalışmalarının yapılması gereklidir.
GDO Nedir? Antibiyotik Direnci
Genetik mühendisleri, işaretlemek için GD bitkilerde antibiyotik direnç geni kullanmaktadırlar. Ürünler antibiyotiğe direnç sağlayan genler taşımaktadırlar. Fakat bu genler bizi hasta edebilecek bakteriler tarafından alınabilir ve insan sağlığı açısından zamanla bu dirençli bakterilerle savaşmak olanaksız hale gelebilir.
Ayrıca, antibiyotik dayanıklılık genlerinin insan ya da hayvan bünyesine geçmesi nedeniyle dayanıklılık oluşması, transfer edilen genlerin insan bünyesindeki bakterilerle birleşme olasılığı da vardır. Virüs kaynaklı genlerin dayanıklılık genini diğer virüslere transfer etme olasılığı da insan ve hayvan sağlığı için oluşabilecek risklerle ilgili diğer kaynaklar olduğu ifade olunmaktadır.
GDO Nedir? GDO’nun Avantajları ve Yararları!
İyileştirilmiş besinlerin aşağıdaki sıralanan bazı üstünlükleri olabileceği ifade olunmaktadır. Daha fazla geliştirilmiş özellik sunabilir. Örneğin bitkilerde sadece zararlılara, hastalıklara ve herbisitlere karşı direne arttırılmamıştır. Ayrıca, susuzluğa karsı direnç ve besinsel içerik özellikleri geliştirilmiştir.
Hızlı ve maliyeti düşük bir yöntemdir.
– İstenen değişimler birkaç nesilde sağlanabilir.
– Karakterlerin seçiminde büyük bir kesinlik sağlanabilir.
Basitçe GD teknolojisinin, ürün kayıplarını azaltan ve çiftlik alanlarını koruyarak ürün miktarını arttıran böylece dünyanın artan nüfusunun besin ihtiyacını karşılayabilecektir. Ümit verici bir yöntem olduğu savunulmaktadır.
Besinlere Koruma!
Ayrıca GD teknolojisi toprak erozyonuna yol açan kimyasal pestisitlere olan gereksinimi azaltılmasında rol oynar. Bu yüzden besin değerinde artışlar sağlamakta olduğu, bu avantajların özellikle uzun dönemde tüketici, endüstri, tarım ve çevre için birçok yararlı sonuçlar yaratabileceği söylenmektedir.
Virüs kaynaklı olanlar dahil olmak üzere çeşitli zararlılarla ve hastalıklara biyolojik direncin artmasının bir sonucu olarak böcek ilaçlarına olan gereksinimin azalması üründe başarısızlık riskini ortadan kaldırarak ürün miktarında artış sağlayabilmektedir.
Örneğin Afrika’da yetişen tatlı patateslere uygulandığında bir virüse dayanıklılık artmıştır. Ayrıca ürün miktarı 2 katına çıkmıştır. Böcek ilacı kullanılmadığında ise her yıl ürünlerin % 607 virüsler tarafIndan bozulmaktadır.
GDO Nedir? Çevre etkisi!
Yabani otlar için zararlı olan ancak ürüne etkisi olmayan çevresel yönden güvenli herbisitlere (yabancı ot ilacı) olan direncin artması açısından da yararlıdır. Toleransın artması ürünün büyüdüğü toprağın daha az işlem görmesini veya hiç işlem görmemesini sağlayarak toprak ve suyun korunmasına yardım edebilir.
Örneğin; herbisite (yabancı ot ilacı) dirençli soya fasulyeleriyle normalde kullanılan herbisitlerin yarısı uygulandığında yabani ot içermeyen ürünler elde etmek mümkün olmuştur. Değiştirilmiş protein veya yağ içeriği, fitokimyasal veya besin içeriğinin artması gibi istenen beslenme özelliklerinde artış sağlanabilmektedir.